Cost of asbestos waste management in Greece
Γιατί ο αμίαντος υπάγεται στη κατηγορία των επικινδύνων αποβλήτων?
Ο αμίαντος (asbestos) είναι πυριτικό υλικό ινώδες, σκληρό και ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες, απρόσβλητο από χημικές δράσεις και έχει αντοχή τετραπλάσια του χάλυβα.
Υπάρχει σε αφθονία στα 3/4 περίπου του στερεού φλοιού της γης, η περισσότερη όμως ποσότητα σε εκμεταλλεύσιμα μεγέθη βρίσκεται στα επιφανειακά ορυχεία του Quebec του Καναδά, στα Ουράλια όρη, στη Σοβιετική Ένωση και τη Ν. Αφρική. Απαντάται επίσης στην Κίνα, την Ιταλία, την Κύπρο, τις Η.Π.Α. και τη Δυτ. Αυστραλία. Στην Ελλάδα υπάρχει στη Δυτ. Μακεδονία και Ήπειρο.
Η χρήση του αμιάντου ήταν γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων κυρίως στους αρχαίους Έλληνες που τον χρησιμοποιούσαν ως φυτίλι στα λυχνάρια. Και τα δύο ονόματα asbestos και amiante όπως είναι γνωστός παγκοσμίως είναι ελληνικής προέλευσης. Asbestos από τη λέξη άσβεστος, επειδή δεν καιγόταν κατά τη χρήση του στα λυχνάρια, και αμίαντος από το ότι δεν «υφίστατο μίανσιν».
Η εμπορική παραγωγή του αμιάντου άρχισε περίπου το 1880, έφθασε σε 100 χρόνια αργότερα στο ύψος των 6 εκατ. τόνων και μειώθηκε τα τελευταία χρόνια στα 4 εκατ. τόνους. Οι ίνες του αμιάντου ελευθερώνονται με σύνθλιψη σε συνθήκες υγρασίας ή σε ειδικούς μύλους.
Οι γνωστότερες κατηγορίες αμιάντου είναι:
- Ο χρυσότιλος ή λευκός αμίαντος της κατηγορίας των σερπαντίνων.
- Ο κυανούς κροκιδόλιθος, ο φαιόχρους αμωσίτης, ο ανθοφυλίτης , ο τρεμολίτης, ο ακτινολίτης, όλοι ανήκουν στην κατηγορία των αμφιβόλων.
Υπάρχουν πάνω από 3.000 χρήσεις και εφαρμογές του αμιάντου, π.χ. προϊόντα αμιαντοτσιμέντου, υλικά μονωτικά, αντιτριβής, πυροπροστασίας κλπ.
Ο Αμίαντος στην Ελλάδα και η θέση της χώρας μας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση
Σήμερα το 90% περίπου χρησιμοποιείται για την παραγωγή προϊόντων αμιαντοτσιμέντου, όπως σωλήνων, πλακών στεγάσεων, πλακών επιπέδων για χωρίσματα τοίχων, αεραγωγούς κλπ.
Πολλά κτίρια λοιπόν περιέχουν αμίαντο στα κατασκευαστικά τους υλικά και η χρήση τους έχει απαγορευτεί σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία που το έχει κατατάξει στην κατηγορία των επικίνδυνων υλικών που, σε περίπτωση εισπνοής ως λεπτή σκόνη , μπορεί να θέση σε κίνδυνο την υγεία.
Η έκθεση σε αναπνεύσιμες ίνες αμιάντου (διαμέτρου μικρότερης των 3μ), είναι δυνατόν να προκαλέσει διάμεσο πνευμονική ίωση. Η νόσος αυτή ονομάστηκε αμιάντωσις (asbestosis) από τον Cooke το 1927. Ο καρκίνος του πνεύμονος που οφείλεται στον αμίαντο περιγράφηκε από τους Wood και Gloyne το 1934.
Οι ομάδες υψηλότερου κινδύνου είναι οι άνθρωποι που εργάζονται στην κατασκευή κτιρίων, σε ναυπηγεία, αλλά και μαθητές , καθηγητές και νοσηλευτικό προσωπικό, καθώς ο αμίαντος χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν στη κατασκευή σχολείων και νοσοκομείων.
Στο εξωτερικό η αντίστροφη μέτρηση του αμίαντου άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 όταν διαπιστώθηκε ότι εκατομμύρια κτίρια περιέχουν αμίαντο στα κατασκευαστικά τους υλικά. Στην Ολλανδία και στην Αγγλία με νομοθετικές ρυθμίσεις αποζημιώνονται τα θύματα αφού υπάρχουν σαφείς ευθύνες των εργοδοτών που ενώ γνώριζαν τον κίνδυνο από τον αμίαντο, άφηνα τους εργάτες να εκτεθούν απροστάτευτοι και οι επιπτώσεις στην υγεία τους ήταν καταστροφικές. Στις περισσότερες βορειοευρωπαικές χώρες λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια εξειδικευμένες εταιρείες αποξήλωσης και διαχείρισης αμιάντου που έχουν εκτελέσει χιλιάδες έργα καθώς η αντιμετώπιση του προβλήματος έχει πλέον δρομολογηθεί αφού στηρίζεται κοινωνικά και πολιτικά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση με νομοθεσία της απαγορεύει την χρήση όλων των ειδών αμιάντου από 01/01/2005 και συνιστά την σταδιακή απομάκρυνση του ήδη εγκατεστημένου αμίαντου χωρίς όμως να θέσει χρονικό όριο. Ταυτόχρονα έχει μεριμνήσει ώστε να υποδέχεται όλες τις αποξηλωμένες ποσότητες αμιαντούχων στοιχείων σε δικά της ΧΥΤΑ και χορηγεί αντίστοιχα πιστοποιητικά οριστικής διάθεσης από κρατικούς φορείς.
Στην Ελλάδα παρ΄ ότι υπήρχε η νομοθεσία από το 1988 με το Π.Δ 70α/1988, εν τούτοις η πρώτη απόπειρα αποξήλωσης του αμίαντου έγινε το 1993 με τον αμίαντο που βρέθηκε στους φούρνους. Κανένας δεν γνωρίζει αν ο αμίαντος απομακρύνθηκε τελικά και με ποιο τρόπο έγινε η απομάκρυνση.
Έκτοτε το θέμα του αμίαντου ανακινήθηκε πάλι πριν 2 περίπου χρόνια με τον αμίαντο στα σχολεία και πρόσφατα στα νοσοκομεία. Η σημερινή κυβέρνηση κατάφερε να βάλει τη θεμέλια λίθο μετά από χρόνια στην απομάκρυνση του αμιάντου από τα κρατικά κτίρια και έχει ήδη ολοκληρώσει τα πρώτα έργα.
Προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων διαχείρισης Αμιάντου στην Ελλάδα
Η κοινή γνώμη και η διαρκής ενημέρωση, είναι οι μόνοι δρόμοι που μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες και να πιέσουν τις αρχές προς την σωστή κατεύθυνση. Ειδικότερα θα πρέπει:
• Να δημιουργηθεί ένα πλήρες μητρώο αμιαντούχων υλικών των ύποπτων κτιρίων της κάθε περιοχής από πιστοποιημένες εταιρείες σύμφωνα με τις επικρατούσες διεθνώς προδιαγραφές.
• Το μητρώο αυτό θα τεθεί στη διάθεση του Υπουργείου Υγείας για την απομάκρυνση του αμίαντου.
• Το Υπουργείο έχοντας καταγεγραμμένα όλα τα κτίρια θα είναι σε θέση να διαβιβάσει τ’ αποτελέσματα στις αντίστοιχες υπηρεσίες ώστε να προβούν στην λήψη άμεσων μέτρων, στις περιπτώσεις που απαιτείται, και να προγραμματίσουν την σταδιακή απομάκρυνση του αμίαντου με πλήρη διαφάνεια και σωστή ενημέρωση.
• Η απομάκρυνση του αμίαντου πρέπει να γίνεται μόνο από πιστοποιημένες και αδειοδοτημένες εταιρείες.
• Όλοι οι διαγωνισμοί που δημοπρατούνται να στηρίζονται στη σχετική νομοθεσία περί τοξικών και επικινδύνων αποβλήτων, έτσι ώστε η εκτέλεση του έργου να μην γίνεται επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
• Να υπάρχει μέριμνα για την έκδοση κατάλληλων τεχνικών προδιαγραφών σύμφωνα με το νόμο και την επιστήμη
• Να γίνει αναπροσδιορισμός των εκάστοτε προϋπολογισμών των έργων, σύμφωνα με τις νέες αλλά πραγματικές συνθήκες κινδύνου και ασφαλείας και την κοινοτική νομοθεσία
– Ήδη πολλοί δημόσιοι φορείς έχουν παραπεμφθεί στον εισαγγελέα λόγω του θέματος του αμίαντου και της παράνομης απομάκρυνσης του.
– Υπάρχει απόφαση του Αρείου Πάγου που επιδίκασε αποζημίωση σε ασθενή που εκτέθηκε σε ίνες αμιάντου και ως εκ τούτου υπάρχει η σχετική νομολογία. Στο εξωτερικό τα δικαστήρια επιδίκασαν και εξακολουθούν να επιδικάζουν αποζημιώσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε άτομα που εκτέθηκαν στον αμίαντο.
Τι έχει κάνει η SUK μέχρι σήμερα για το πρόβλημα του αμιάντου
H SUK εντόπισε πρώτη το πρόβλημα της επικινδυνότητας του αμιάντου, προετοιμάσθηκε κατάλληλα και αφού υιοθέτησε από την ΓΕΡΜΑΝΙΑ την τεχνογνωσία απομάκρυνσης αμιάντου, προχώρησε ενεργά κατ’ αρχήν στην ενημέρωση των πολιτών και κατόπιν στην διαχείριση αμιαντούχων υλικών.
Μέχρι σήμερα έχει ολοκληρώσει 16 έργα διαχείρισης αμιάντου και έχει απομακρύνει από την Ελλάδα πάνω από 1500 τόνους αμιαντούχων υλικών ( ξενοδοχείο HILTON, νοσοκομείο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΟΣΚ, ΔΕΗ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ κλπ). Η SUK διαθέτει όλες τις απαραίτητες άδειες διαχείρισης αμιάντου καθώς και την αντίστοιχη τεχνογνωσία.
Η έκθεση σε αναπνεύσιμες ίνες αμιάντου (διαμέτρου μικρότερης των 3μ), είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο και οδηγεί σε αμιάντοση.
Η SUK διενεργεί δειγματοληψίες για την καταμέτρηση των ινών αμιάντου στην ατμόσφαιρα όπως προβλέπει η σχετική Νομοθεσία
Ό έλεγχος γίνεται με τυχαίο δείγμα ανά κυβικό μέτρο αέρα και λαμβάνεται με ειδικές πιστοποιημένες συσκευές τύπου “airmonitoring measurement equipment” (συσκευή μετρήσεως αέρα)
Στις αρχές Ιουνίου 2005 η SUK ανέλαβε την απομάκρυνση και οριστική διάθεση του αμιάντου από το ΘΡΙΑΣΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ, συνολικής επιφάνειας 15.000 τ.μ. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 1 μήνα.
Γιατί η διαχείριση αμιάντου στην Ελλάδα έχει τριπλάσιο κόστος από ότι αντίστοιχες υπηρεσίες που προσφέρονται στην Ευρώπη?
Τα στάδια εργασιών διαχείρισης των υλικών Αμιάντου χωρίζονται στις εξής ενότητες:
ΕΝΟΤΗΤΑ Α
Αναγνώριση αμιάντου
Μέτρα προστασίας / αποκλεισμός χώρων
Αποξήλωση αμιαντούχων υλικών
Monitoring
Συσκευασία
Επισήμανση
Τελικές μετρήσεις και έκδοση πιστοποιητικού από ανεξάρτητους εξειδικευμένους εμπειρογνώμονες ότι ο χώρος είναι απαλλαγμένος από αμίαντο και ελεύθερος προς χρήση
ΕΝΟΤΗΤΑ Β
Μίσθωση καταλλήλων containers διασυνοριακής μεταφοράς
Στοίβαξη αποβλήτων αμιάντου στα containers μεταφοράς
Επισημάνσεις / Έλεγχοι συμβατότητας φορτίου-αμιάντου νηογνώμονα
Μεταφορά του αμιάντου από το εργοτάξιο προς το λιμάνι εξαγωγής
Διασυνοριακή μεταφορά του αμιάντου από το λιμάνι εξαγωγής προς το λιμάνι εισαγωγής σε κράτος μέλος ΕΟΚ
Μεταφορά του αμιάντου από το λιμάνι εισαγωγής προς ΧΥΤΑ εξωτερικού
Εξασφάλιση άδειας προς διάθεση του φορτίου-αμιάντου στο εξωτερικό
Εξασφάλιση διασυνοριακής άδειας μεταφοράς των αποβλήτων αμιάντου
Έκδοση πιστοποιητικού (certificate of disposal) ότι ο αμίαντος έφθασε στον τελικό προορισμό του σε εγκεκριμένους χώρους του εξωτερικού προς διάθεση.
Υπέρογκες τραπεζικές εγγυήσεις και ασφάλιστρα για τη την καλή εκτέλεση των παραπάνω εργασιών
Σε πολλές περιπτώσεις και ιδίως όταν πρόκειται για αμιαντοτσιμέντο χαμηλής περιεκτικότητας σε αμίαντο (ΕΛΕΝΙΤ), όπου οι διαδικασίες αποξήλωσης είναι κατά πολύ απλούστερες από αυτές του εύθρυπτου αμιάντου, το κόστος των υπηρεσιών της ενότητας Β (διασυνοριακή μεταφορά) υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος των υπηρεσιών της ενότητας Α (αποξηλώσεις) και καθιστά το συνολικό έργο υπερβολικά ακριβό για τον αρχικό κάτοχο.
Η Ελλάδα είναι ίσως το μοναδικό κράτος μέλος που δεν αποδέχεται την οριστική διάθεση αμιαντούχων στοιχείων σε κανένα ΧΥΤΑ και επιβάλει έμμεσα την εξαγωγή τους με αποτέλεσμα το τελικό κόστος της συνολικής διαχείρισης πολλές φορές να τριπλασιάζεται.
Έτσι λοιπόν για κάθε δημοπράτηση σχετικού δημοσίου έργου να προβλέπονται και ανάλογα υπέρογκοι προυπολογισμοί και το ελληνικό δημόσιο να δαπανά τριπλάσια σχεδόν χρήματα.
Το παράλογο της ιστορίας είναι ότι ειδικά η περιπτώση ενταφιασμού του αμιαντοτσιμέντου, δεν απαιτεί ιδιαίτερα μέτρα προφύλαξης αφού ως γνωστόν δεν κινδυνεύει η ανθρώπινη υγεία από τυχόν ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά μόνο από τυχαία εισπνοή σκόνης αμιάντου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σε όλη σχεδόν την επικράτεια χρησιμοποιούνται ακόμα αμιαντοσωλήνες ύδρευσης πόσιμου νερού. Ακόμα και όταν αυτοί αντικαθίστανται από νέους μη αμιαντούχων υλικών, οι παλιοί παραμένουν στο έδαφος και δεν αποξηλώνονται!
Από τη μια λοιπόν δημοπρατούνται έργα εκατομμυρίων με επιβολή διασυνοριακής μεταφοράς αμιαντοτσιμέντου όπου το κόστος του ναύλου θαλάσσιας μεταφοράς καθιστά το έργο τριπλάσια ακριβότερο, ενώ από την άλλη παραμένουν στο ελληνικό υπέδαφος χιλιάδες χιλιόμετρα του ίδιου υλικού ενταφιασμένα!!
Ο Νίκος Κλεισιώτης (ηλεκτρολόγος μηχανικός) είναι επικεφαλής της ADAO Greece (Asbestos Disease Awareness Organization), Δ/νων Σύμβουλος της SUK ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ, μέλος ARCA (Asbestos Removal Contractors Association) και ΠΑΣΕΠΠΕ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εταιρειών Διαχείρισης Αποβλήτων) τηλ. 210-9719180